Podczas gdy Komisja Europejska pieczołowicie wałkuje szczegóły
przełomowej w stosunkach transatlantyckich umowy (obecnie w nieco
zwolnionym tempie spowodowanym wyciekiem o wszechobecnych podsłuchach
NSA) - europarlamentarzyści zastanawiają się, do czego naprawdę się
zobowiążemy przyjmując kontrowersyjne zobowiązania.
Najwięcej wątpliwości budzi mechanizm znany jako "investor-state dispute
settlement “ (ISDS), czyli przepis zawarty w międzynarodowych
traktatach handlowych, dający inwestorowi prawo do wszczęcia
postępowania przeciwko państwu, na terenie którego prowadzi interesy.
Polecam niezwykle ciekawy artykuł z “The Guardian"* o konsekwencjach
podobnych traktatów, na który dość nerwowo (18.12.13) na łamach tegoż -
zareagował Komisarz Karel de Gucht, główny zwolennik słynnej umowy ACTA.
Jak ISDS wykorzystuje się w praktyce? Przykłady:
W czasie kryzysu finansowego, w odpowiedzi na protesty obywateli
Argentyna zdecydowała się na zamrożenie opłat za energię i wodę.
Międzynarodowe korporacje, które straciły w ten sposób przyszłe zyski
pozwały rząd argentyński, w efekcie “przestępstwo” kosztowało kraj ponad
miliard dolarów odszkodowania.
W Salwadorze lokalne społeczności przekonały rząd do odmowy wydania
zgody na uruchomienie wielkiej kopalni złota, która groziła
zanieczyszczeniem wody. Kanadyjska firma zaangażowana w inwestycję
pozwała Salwador - za utratę przewidywanych zysków. Kara: 315 mln
dolarów.
Kanadyjskie sądy unieważniły dwa patenty należące do amerykańskiej firmy
farmaceutycznej Eli Lilly uznając, że nie przedstawiła ona
wystarczającej dokumentacji. Obecnie Eli Lilly pozywa rząd kanadyjski ,
żąda zmiany prawa patentowego w tym kraju i 500 mln dolarów kary.
Australijski parlament po burzliwych debatach przyjął regulację, iż
papierosy w ich kraju będą sprzedawane w zestandaryzowanych jednakowych
opakowaniach, opatrzonych jedynie szokującymi ostrzeżeniami zdrowotnymi.
Mimo, że ustawę zatwierdził tamtejszy Sąd Najwyższy, niezadowolona z
obrotu spraw firma tytoniowa Philip Morris zaskarżyła wyrok, w oparciu o
umowę handlową zawartą przez Australię z Hongkongiem z powodu złamania
prawa ... własności intelektualnej na pudełkach papierosów w kwestii ich
design'u i znaku towarowego. Kary pójdą w setki milionów dolarów.
Mechanizm ISDS jest stosowany w przypadku, gdy druga (państwowa) strona
naruszyła zasady określone w umowie międzynarodowej np. przejmując
inwestycję, czy ustalając nowe przepisy, które sprawiają, że np. towar
wyprodukowany w fabryce należącej do inwestora - staje się mniej
wartościowy czy wręcz nielegalny, wtedy strona pokrzywdzona może
skorzystać z ochrony ISDS ** przed trybunałem arbitrażowym.
Sęk w tym, że istnieje wiele wątpliwości związanych z powyższym
międzynarodowym arbitrażem. Przesłuchania są objęte tajemnicą, sędziami
są prawnicy, z których wielu pracuje w zainteresowanych sprawą
korporacjach. Obywatele, których w efekcie dotyczą konsekwencje
konfliktów, nie mogą się bronić i nie mają prawa do odwołania.
Dlaczego suwerenne państwa godzą się na arbitraż inwestycyjny? Kilku
osobom prywatnym powierzają niezwykle szerokie uprawnienia do
prowadzenia dochodzenia, bez żadnych ograniczeń czy procedury
apelacyjnej? Czy mamy do czynienia ze sprywatyzowanym systemem
sprawiedliwości dla globalnych korporacji?
Jeden z kanadyjskich urzędników państwowych cytowany przez “The
Guardien” odnosząc się do zapisów Północnoamerykańskiego Układu Wolnego
Handlu (NAFTA) powiedział : „Widziałem pisma od amerykańskich firm
prawniczych dotyczące prawie wszystkich rozporządzeń związanych z
ochroną środowiska w ostatnich 5 latach. Prawie wszystkie inicjatywy
zostały w ten sposób zablokowane. W takich warunkach demokracja nie ma
warunków do działania”.
Umowa o Wolnym Handlu EU-USA poza szeroko propagowanymi zyskami
umożliwiłaby amerykańskim korporacjom skarżenie europejskich państw,
które starałyby się ... chronić swoich obywateli. Niejawny zespół
prawników mógłby lekceważyć wolę narodowych parlamentów, obchodząc w ten
sposób naszą ochronę prawną.
Jak wygląda ISDS w umowie o wolnym handlu UE-USA?
Komisja Europejska negocjująca obecnie umowę nie widzi zagrożeń, jakie
niesie reguła “investor-state dispute settlement” i zamierza ją
uwzględnić w dokumencie, ponieważ sądy krajowe mogą nie zapewnić
korporacjom wystarczającej ochrony, gdyż... „bywają stronnicze”.
ISDS będzie mogła być wykorzystywana w UE np. do uniemożliwienia
wszelkich prób uregulowania banków, ograniczenia ekspansji firm
energetycznych, czy racjonalnej i ostrożnej polityki względem paliw
kopalnych.
Komisja Europejska i państwa członkowskie UE są jednak przekonane, że
ISDS jest ważnym narzędziem do ochrony inwestorów z UE za granicą. A jak
będzie z ochroną amerykańskich interesów na naszym rynku? No cóż - tu
następuje odpowiedź o ... co najwyżej odszkodowaniach.
Indywidualnie państwa członkowskie UE podpisały już ok. 1400 tego typu
międzynarodowych umów. Osiem państw członkowskich ma także umowy
inwestycyjne ze Stanami Zjednoczonymi. Teraz cała Wspólnota usiłuje się
dostosować do standardów jednolitego traktatu o wolnym handlu z USA***.
Komisarz De Gucht zapewnia : "Będziemy eliminować wszelkie konflikty
interesów - a arbitrzy, którzy będą decydować w sprawach UE będą musieli
być poza wszelkim podejrzeniem". Odnotowuje jednocześnie, że “niektórzy
inwestorzy mogą się już się czuć niepewnie, gdy Niemcy deklarują
rezygnację z zasilania atomowego, ale nie przesadzajmy...”
Umowa ma ogromny potencjał, jej wartość szacuje się na ponad 120 mld
euro rocznie dla Europy.To tyle, co obecny roczny wspólnotowy
budżet...****
Z pozdrowieniami z Parlamentu Europejskiego
Lidia Geringer de Oedenberg
* http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/nov/04/us-trade-deal-full-frontal-assault-on-democracy
http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/dec/18/wrong-george-monbiot-nothing-secret-eu-trade-deal
** Wiecej o ISDS http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2013/october/tradoc_151791.pdf
*** Więcej o FTA http://ec.europa.eu/trade/policy/in-focus/ttip/questions-and-answers/
*****Badanie dostępne jest: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2013/march/tradoc_150737.pdf
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz